De BBZ heeft een ‘menukaart’ voor de duurzame chartervloot laten ontwikkelen. Analoog aan de menukaart voor duurzame woonboten.
Daarbij is rekening gehouden met het feit dat er niet slechts één oplossing is voor verduurzaming voor de gehele vloot. Elk schip is uniek, elke schipper ook, de financiële positie van ondernemers verschilt, net als het vaargedrag en de wensen van de klantenkring. Dit betekent dat elke ondernemer een eigen plan moet maken.
In een restaurant stel je zelf je menu samen door te kiezen uit een aantal gerechten. Deze duurzame menukaart werkt hetzelfde: je kiest uit een pakket aan duurzame en energiebesparende maatregelen verspreid over een aantal gangen.
De gangen bestaan uit:

  • aperitieven, energiebesparingsmaatregelen die makkelijk te nemen zijn en relatief weinig kosten,
  • voorgerechten, passieve maatregelen waardoor de vraag naar warmte en koeling vermindert,
  • warme gerechten, installatietechnische maatregelen waarmee de vraag naar warm tapwater, verwarming en koeling op duurzame wijze ingevuld worden
  • lopend buffet, maatregelen om de voortstuwing te verduurzamen,
  • dessert, maatregelen om zelf duurzame energie op te wekken,
  • bijgerechten, optionele maatregelen die nodig kunnen zijn om de hoofdmaatregel volledig tot zijn recht te laten komen.

In het menu wordt ook uitgelegd welke stappen er genomen moeten worden:

  • Bepaal eerst welke ambitie (einddoel) je nastreeft en wanneer je die ambitie volledig wilt hebben gerealiseerd.
  • Breng de energiestromen in kaart, zoveel mogelijk uitgesplitst naar bron en gebruiker.
  • Begin met het nemen van eenvoudige besparingsmaatregelen (de aperitieven)
  • Herijk de ambitie met de inzichten vanuit de metingen en ervaring met het aperitief. (Optioneel)
  • Bepaal welke combinatie van maatregelen uit de verschillende gangen, gezamenlijk tot een pakket leiden die de ambitie waar maakt.
  • Plan de verschillende maatregelen door de tijd heen. Wanneer gaat het schip naar de werf bijvoorbeeld. Welke maatregelen zijn dan handig om te nemen?

Uiteraard hoef je het pakket maatregelen niet in een keer te nemen. Je kan met maatregel voor maatregel aan de slag gaan en stapsgewijs naar de ambitie toewerken, zelfs over een langere periode van bijvoorbeeld 30 jaar.

Het menu vind je hier 

Nationale subsidies

Nationale subsidies voor een duurzame binnenvaart
De Rijksdienst voor Ondernemend Nederland publiceert op hun website de nationale subsidies die voor een duurzame binnenvaart beschikbaar zijn. Er zijn diverse ondersteunende maatregelen voor verschillende doelgroepen.

Subsidieregeling Verduurzaming Binnenschepen
De bekendste subsidieregeling is wellicht de Subsidieregeling Verduurzaming Binnenschepen (SRVB).
Het doel van deze regeling is om de luchtkwaliteit te verbeteren en de uitstoot van CO2 en stikstof door vaartuigen te verminderen. Vanaf 2024 is er een nieuwe eis aan de regeling toegevoegd. Alleen schepen die na afloop van het subsidietraject een ‘schoon’ schip zijn volgens de AGVV mogen nog een aanvraag doen. Voor passagiersschepen geldt dat ze schoon zijn als ze een hybride of dualfuelmotor hebben die voor zijn normale functioneren ten minste 50 % van zijn energie haalt uit brandstof met CO2-vrije directe (uitlaat)emissies of uit plug-in-power. In de praktijk betekent dit dat op passagiersschepen alleen een elektromotor nog in aanmerking komt voor de subsidie.

De volgende maatregelen vallen onder de regeling:

  • Hermotoriseren door middel van een elektromotor
  • Het aanbrengen van een SCR katalysator

Meer details zijn te vinden op de website van het EICB en de website van de RVO.

Het budget was in 2023 snel op, lang niet alle aanvragen konden gehonoreerd worden. Zowel in 2024 als 2025 wordt er 12.9 miljoen vrijgemaakt voor een soortgelijke regeling. Aanvragen voor 2024 kunnen gedaan worden vanaf 4 juli 2024. Als je er gebruik van wilt maken, is het verstandig om ervoor te zorgen dat je op tijd een plan klaar hebt en een deugdelijke offerte hebt van een machinefabriek.

Schepen die tot nu toe gebruik hebben gemaakt van deze regeling zijn:

  • MPS Fiep
  • MPS Flora
  • MPS Iris
  • MPS Gandalf
  • MPS Lena Maria

Zij hebben allen 60% subsidie ontvangen voor het installeren van een stage V motor. Vanaf 2024 is de maximale subsidie 50% voor het MKB.

De nationale subsidies voor een duurzame binnenvaart worden hier gepubliceerd. De informatie over de SRVB en eventuele aanvullende informatie is beschikbaar op de website van de RVO.

Stage V

Flora en Fiep
De Flora en de Fiep hebben in de winter van 2022/2023 een nieuwe Stage V motor ingebouwd. In de winter 2023/2024 zullen de Gandalf en de Lena Maria volgen. Ze hebben daarbij gebruik gemaakt van de Subsidieregeling Verduurzaming Binnenvaartschepen (zie het artikel elders op dit platform over dit onderwerp). Dit betekent dat de eigenaren 60% subsidie hebben ontvangen van de totale kosten voor het installeren van een nieuwe stage V motor.

De tijdelijke Subsidieregeling Verduurzaming Binnenvaartschepen is in het leven geroepen om twee doelen te realiseren. In de Green Deal Zeevaart, Binnenvaart en Havens zijn afspraken opgenomen over het terugdringen van de uitstoot van broeikasgassen in de binnenvaart. Einddoel is een nagenoeg emissieloze sector in 2050. Een belangrijk meetmoment is 2035, wanneer de uitstoot van milieuverontreinigende stoffen (denk aan fijnstof en stikstof) met 25% tot 50% moet zijn afgenomen. Hiernaast is er de structurele aanpak stikstofproblematiek, waarin het Rijk de nationale stikstofuitstoot wil terugdringen.

Volvo
De hierboven genoemde motorschepen hebben alle gekozen voor een Volvo Penta D8-MH 300pk met nabehandelingssysteem. Hierdoor neemt de uitstoot van stikstof en fijnstof aanzienlijk af. In 2024 gaan de genoemde schepen op HVO100 varen. Hierdoor zal ook de CO2 emissie met ca. 90% afnemen.

Stage V

Artikel Schuttevaer maart 2023 (Bron: Schuttevaer – 26 maart 2023)

Stage V-motor als tussenstap voor motorcharterschepen Fiep en Flora
Toeristen die onderweg zijn naar museum Nemo boven de IJ-tunnel in Amsterdam hebben het niet door. Maar de Fiep en Flora liggen er vlak naast in het Oosterdok, klaar voor de start van een nieuw en bijzonder vaarseizoen. Want, dit jaar varen beide schepen voor het eerst met een Stage V-motor.
Op het dek van de Flora staan zo’n 20 fietsen, het 39,95 meter lange schip gaat aankomend seizoen 28 weken lang door Nederland, Duitsland en België varen. ‘Op drie weken na is alles volgeboekt.’ Gedurende zo’n reis stappen de passagiers in de ochtend van boord en fietsen naar een volgende locatie, waar het schip dan inmiddels ook is aangekomen. Aan boord krijgen ze ontbijt, diner en een hut. Een formule die in trek is bij met name Amerikanen en Duitsers. ‘We beginnen met de tulpentocht.’ Een vaartocht als een ansichtkaart.

Niet wachten
Aan boord van de Flora zitten Berthus van den Berg, eigenaar van de Flora en Jossie Verkerk van de naastgelegen Fiep. Beide passagiersschepen varen voor een overkoepelende organisatie Boat Bike Tours. ‘Daarmee zijn we verzekerd van werk en het scheelt ons een hele hoop marketing.’
De varende ondernemers wilden niet langer wachten met vergroenen. ‘We voelden wel de druk van de gemeente Amsterdam om te vergroenen’, zegt Van den Berg. ‘Amsterdam loopt voorop én wij doen dat nu ook met deze hermotorisering’, voegt Verkerk toe. De Flora heeft nu het Green Award-label goud en de Fiep het label zilver.

Stage V

Berthus van den Berg met de Flora en daarnaast de Fiep – klaar voor een nieuw vaarseizoen (Foto’s: Jelmer Bastiaans)

Subsidieaanvraag
De Scania in de Fiep en Caterpillar in de Flora stamden beide uit de jaren ’70 en zijn vervangen door Volvo Penta’s. ‘Zonder subsidie was dat niet gelukt’, zegt Van den Berg. Daarom zaten de schippers tijdens de jaarwisseling van 2021 naar 2022 klaar met een ingevuld formulier. Binnen de minuut werd de aanvraag gedaan. ‘Jossie was zes seconden sneller dan ik’, lacht Van den Berg.
Die snellere aanvraag van Verkerk werd wel eerst afgekeurd doordat het schip in de voorgaande periode geen 60 vaardagen in Nederland had gemaakt. Dat was niet gek, want de passagiersschepen konden helemaal niet varen in de coronatijd. ‘We hebben succesvol bezwaar gemaakt.’
De Flora haalde net wel de benodigde vaardagen. ‘Daarvoor heb ik de laatste maanden van het jaar nog veel door Nederland gevaren.’

Onzekere toekomst
Met een nieuwe en veel schonere voortstuwing zijn beide schepen klaar voor de toekomst. Toch is die toekomst onzeker. De passagiersschepen moeten ook voldoen aan de technische eisen van de Centrale Commissie voor de Rijnvaart (CCR) die 2035 ingaan. ‘Dat gaat echt nooit lukken op onze schepen’, stellen beide schippers.
Secretaris-generaal Lucia Luijten van de CCR, gaf vorige week vrijdag in Studio Schuttevaer aan dat er beroep moet worden gedaan op de zogenoemde hardheidsclausule om voor een ontheffing in aanmerking te komen. Scheepseigenaren kunnen via deze weg aantonen dat de eisen onhaalbaar zijn.
‘Dat is wel echt een heel werk. Wij zijn er nog niet aan begonnen. Per nieuwe regel die je niet haalt moet je die clausule invullen’, vertelt Van den Berg. Hij en Verkerk hebben er echter vertrouwen in dat er op een aantal punten generieke uitzonderingen komen. ‘Daar is de BBZ (branchevereniging chartervaart – red.) hard mee bezig.

BBZ
BBZ-voorman Paul van Ommen laat desgevraagd weten het roerend met de schippers eens te zijn. ‘Zij vergroenen maar twijfelen of de schepen straks de overgangstermijnen wel bij kunnen houden. Dat zou inderdaad eeuwig zonde zijn. De Fiep en Flora lopen vooruit op milieu en dat zou wat moeten betekenen.’
De onzekerheid heeft ze niet ervan weerhouden te investeren. ‘We laten hiermee ook zien dat we als sector door willen. Ook met het onzekere vooruitzicht. Er zijn ook mensen die wachten met investeren tot het volledig elektrisch kan. Dat willen wij uiteindelijk ook, maar dat duurt nog wel een aantal jaar. Daarom zien we deze hermotorisering als tussenstap.’
Wel een stap die meteen voordelen biedt. ‘Het geluid in de stuurhut is van 84 naar 62 decibel gegaan en ik hoef het achterdek niet meer elke dag te schrobben’, stelt Van den Berg tevreden. Beide schippers verwachten ook veel van de brandstofverbruiksmeter die in de stuurhut is gekomen. ‘Daar kijken we allebei naar uit om te gebruiken’, zegt Verkerk.
‘Ik denk dat ik rustiger ga varen, want je kunt nu precies zien hoeveel brandstof dat scheelt’, besluit Van den Berg.

Drie koplopers hebben hun schip al geëlektrificeerd. Jorrit Jouwsma bouwde al in 2019 een elektromotor in zijn motorschip De Vooruitgang. Joost Martijn en Wiebe Radstake deden in 2023 hetzelfde in hun zeilschepen De Overwinning en De Vrijbuiter.

In gesprekken die de BBZ had, vertellen Jorrit, Joost en Wiebe over hun ervaringen bij de elektrificatie van hun schepen. Via onderstaande links kun je onder andere lezen met wie ze hebben samengewerkt, tegen welke problemen zij aanliepen en wat de actieradius van hun schepen is.

Lees hier de verhalen JorritJoost en Wiebe.

Accu-elektrische voortstuwing

De zonnepanelen aan boord van De Vrijbuiter

 

Greenway